Các đường bàng quan thể hiện sở thích của một người tiêu dùng có những tính chất sau:
– Đường bàng quan là một đường dốc xuống theo chiều di chuyển từ trái sang phải. Giả sử ta có một đường bàng quan U1 như thể hiện trong hình 3.2.
Khi ta di chuyển từđiểm A(x1,y1) đến điểm B(x2,y2) ở phía bên phải dọc theo đường bàng quan U1, đương nhiên x2 sẽ lớn hơn x1. Nếu y2 không nhỏ hơn y1, thì theo giảđịnh “thích nhiều hơn ít”, giỏ hàng hóa B sẽđược người tiêu dùng ưa thích hơn giỏ hàng hóa A. Trong trường hợp này, A và B không thể cùng nằm trên cùng một đường bàng quan. Thực tế, vì cùng nằm trên cùng một đường bàng quan nên y2 phải nhỏ hơn y1 hay điểm B phải nằm ở vị trí thấp hơn điểm A. Nói một cách khác, khi di chuyển dọc theo một đường bàng quan từ trái sang phải, chúng ta cũng đồng thời di chuyển từ trên xuống dưới. Điều này cho thấy đường bàng quan là một đường dốc xuống, hay là một đường luôn có độ dốc âm.
– Khi biểu diễn sở thích của cùng một người tiêu dùng, các đường bàng quan khác nhau sẽ không bao giờ cắt nhau.
Giả sử có hai đường bàng quan U1 và U2 nào đó biểu diễn sở thích của cùng một người tiêu dùng lại cắt nhau tại điểm E như trên hình 3.3. Vì đây là những đường bàng quan khác nhau, chúng biểu thị các độ thỏa dụng khác nhau. Nếu A là một điểm bất kỳ, khác E song lại cùng nằm trên đường U1, đương nhiên, theo định nghĩa vềđường bàng quan, người tiêu dùng sẽ phải ưa thích A nhưE. Nếu B là một điểm bất kỳ, khác E song cùng nằm trên đường U2, người tiêu dùng cũng sẽ thích E nhưB. Theo tính chất bắc cầu, người tiêu dùng sẽ phải thích A nhưB. Hay nói cách khác, độ thỏa dụng của y
giỏ hàng hóa A và của giỏ hàng hóa B là bằng nhau. Như thế, A và B không thể nằm trên các đường bàng quan khác nhau. Điều này mâu thuẫn với giả thiết U1, U2 là những đường khác nhau và nó chứng minh rằng, các đường bàng
quan khác nhau không thể cắt nhau.
– Đường bàng quan có xu hướng thoải dần khi di chuyển từ trái sang phải.
Tính chất này của đường bàng quan có nguồn gốc từ giảđịnh: tỷ lệ thay thế biên giữa hàng hóa X và hàng hóa Y có xu hướng giảm dần. Đây là một giảđịnh hợp lý, phản ánh tâm lý tiêu dùng của con người. Thật vậy, khi người tiêu dùng có quá nhiều hàng hóa Y, có tương đối ít hàng hóa X (ta biểu thị trạng thái này bằng một điểm nằm ở phía trên, và bên trái của đường bàng quan nhưđiểm A trên hình 3.4), anh ta (hay chị ta) sẽ có khuynh hướng quý hàng hóa X và xem nhẹ hàng hóa Y. Trong trường hợp này, người tiêu dùng sẽ sẵn lòng đánh đổi một lượng tương đối lớn hàng hóa Y (thứ mà người này đang cảm thấy dồi dào) để lấy một đơn vị hàng hóa X (thứ mà anh ta hay chị ta đang cảm thấy tương đối khan hiếm). Trái lại, càng di chuyển về phía bên phải của đường bàng quan, người tiêu dùng càng có hàng hóa Y ít dần và càng có hàng hóa X nhiều dần. Khi Y càng trở nên khan hiếm hơn, người tiêu dùng càng ít muốn hy sinh nó. Anh ta (chị ta) chỉ sẵn lòng đánh đổi càng ngày càng ít hàng hóa Y để có thêm một đơn vị hàng hóa X. Vì thế, tỷ lệ thay thế biên có xu hướng giảm dần và càng di chuyển sang bên phải, đường bàng quan sẽ càng thoải.
– Xuất phát từgốc tọa độ, càng tiến ra phía ngoài, độthỏa dụng mà đường bàng quan biểu thị sẽ ngày càng cao. Dĩ nhiên, điều này chỉ đúng trong trường hợp cảX lẫn Y đều là những hàng hóa hữu ích và giả định “thích nhiều hơn ít” vẫn tỏra thích hợp.
Trên hình 3.5, đường bàng quan U2 nằm ởphía ngoài so với đường bàng quan U1. Giảsử Avà Blà những điểm có cùng tung độ (hay hoành độ) lần lượt nằm trên U1và U2. Dễdàng nhận thấy rằng, giỏhàng hóa A có độ thỏa dụng thấp hơn so với giỏhàng hóa B (xuất phát từgiả định ‘thích nhiều hơn ít”. Vì thế, độthỏa dụng gắn với đường bàng quan U2cao hơn độthỏa dụng gắn với đường bàng quan U1.
Từ những tính chất trên, có thể hình dung đường bàng quan là một đường cong lõm, đáy hướng về gốc tọa độ. Một đường bàng quan chỉ biểu thị một tập hợp các giỏ hàng hóa được người tiêu dùng ưa thích như nhau. Vì thế, sở thích của người tiêu dùng có thể biểu diễn bằng một bản đồ các đường bàng quan, trong đó mỗi đường chỉ thể hiện một độ thỏa dụng của người tiêu dùng. Những người tiêu dùng khác nhau có sở thích khác nhau, do đó, hình dáng các đường bàng quan của họ cũng khác nhau. Chẳng hạn, nếu sở thích của một người tiêu dùng có tính chất thiên lệch về hàng hóa X – anh ta (hay chị ta) đặc biệt coi trọng hàng hóa X so với các hàng hóa khác (trên thực tế, nếu X là quần áo thì người này là một người đặc biệt thích ăn diện), thì các đường bàng quan của người này có hình dáng như các đường tương đối dốc đứng. Ngược lại, nếu một người đặc biệt ưa thích hàng hóa Y, các đường bàng quan của người này sẽ có hình dáng tương đối thoải (tương đối phẳng). Một người không quá xem trọng một loại hàng hóa nào trong hai hàng hóa X và Y, các đường bàng quan của anh ta (hay chị ta) sẽ có hình dáng như ta thể hiện trên hình 3.6 (c).
Ngoài sở thích, hình dáng đường bàng quan của người tiêu dùng còn phụ thuộc vào tính chất của các hàng hóa X, Y. Ta sẽ thấy rõ hơn điều này khi khảo sát một sốđường bàng quan đặc biệt.
EmoticonEmoticon